Uluslararası Standartlar, Hukuki Mekanizmalar ve Mürettebatın KorunmasıTerk edilen denizciler (abandoned seafarers) sorunu, modern denizcilik sektörünün en insani krizlerinden biridir. Her yıl yüzlerce denizci, maaş alamadan, yakıt, su ve gıda olmadan gemilerde mahsur kalmaktadır. Armatörler kaybolur, şirketler iflas eder, ve mürettebat ailelerinden uzakta çaresizce bekler.
1. Terk Edilmiş Denizci Tanımı
IMO/ILO Kararına ve MLC 2006 Madde 2.5’e göre, bir denizci aşağıdaki durumlarda terk edilmiş sayılır:
Maaşı en az iki ay boyunca ödenmemişse,
Gıda, su, yakıt, tıbbi yardım veya repatriasyon sağlanmamışsa,
Gemi, bayrak devletine haber verilmeden veya personel değişimi yapılmadan bırakılmışsa.
2024 yılı itibarıyla IMO/ILO Abandonment Database verilerine göre 1300’den fazla olay resmi olarak kaydedilmiştir.
2. Sorunun Nedenleri
Temel neden genellikle armatorün mali iflası veya sorumsuzluğudur, ancak sorun genellikle daha derindir:
Etkin denetimi olmayan açık sicilli (Convenience Flag) gemiler,
Sahte şirketler ve gizli sahiplik,
Mürettebatın P&I sigorta kapsamı hakkında bilgi eksikliği,
Bayrak ve liman devleti denetimlerinin zayıflığı,
Repatriasyon ve maaş tahsilinde uzun bürokratik süreçler.
3. Uluslararası Koruma Mekanizmaları
a) Denizcilik Çalışma Sözleşmesi (MLC 2006)
Madde A2.5.2 uyarınca her armatör, finansal güvence sağlamalıdır. Bu güvence şu masrafları kapsar:
Ödenmemiş maaşlar (en fazla 4 aya kadar),
Gıda, su, yakıt ve tıbbi bakım,
Denizcinin ülkesine repatriasyonu,
Kişisel eşyaların iadesi.
Bu durum Finansal Güvence Sertifikası (Financial Security Certificate) ile belgelenir ve gemide bulunmak zorundadır.
b) IMO ve ILO’nun Rolü
Her iki kuruluş, Terk Edilen Denizciler Veri Tabanını yönetir ve Üçlü Çalışma Grubu (Tripartite Working Group) aracılığıyla hızlı müdahale sistemleri geliştirir.
c) ITF’nin Rolü
Uluslararası Taşımacılık İşçileri Federasyonu (ITF), limanlardaki denetçileri aracılığıyla doğrudan destek sağlar — hukuk danışmanlığı, gıda, iletişim ve ITF Seafarers’ Trust fonu aracılığıyla repatriasyon.
4. Mürettebat İçin Acil Adımlar
Bir gemi terk edilirse, mürettebat şu adımları izlemelidir:
ITF’ye başvurun — en yakın denetçiyle veya itfseafarers.org üzerinden.
Bayrak devletine ve liman otoritesine bildirin.
Finansal Güvence Sertifikasını talep edin ve sigorta kapsamında başvuruda bulunun.
Tüm kanıtları belgeleyin (fotoğraf, belgeler, imzalar).
ITF’den onay almadan gemiyi terk etmeyin, aksi takdirde yasal haklar kaybolabilir.
5. Armatörlerin Sorumlulukları
Armatörler şunları yapmakla yükümlüdür:
Geçerli finansal güvence sertifikasına sahip olmak,
Repatriasyon ve ödeme koşullarını belirten açık sözleşmeler imzalamak,
Mürettebatı yiyecek, su, iletişim ve güvenlikle sağlamak,
Acil durumlarda P&I kulübüyle iş birliği yapmak.
İhlal durumunda gemi alıkonabilir, cezalar uygulanabilir ve şirket itibar kaybına uğrar.
6. Önleyici Önlemler
Terk edilme riskini azaltmak için denizciler ve yöneticiler:
Armatörün itibarını ve MLC sertifikalarını doğrulamalı,
Yalnızca lisanslı aracı kurumlarla çalışmalı,
Belgelerin dijital kopyalarını güvenli şekilde saklamalı,
Gemiden önce finansal güvence sertifikasını talep etmeli,
ITF veya sendika ile iletişimde kalmalıdır.
7. Ortak Sorumluluk
Sorunun çözümü tüm tarafların iş birliğini gerektirir:
Bayrak devletleri — şikayetlere hızlı yanıt vermeli,
Liman devletleri — terk edilmiş gemileri derhal alıkoymalı,
Armatörler — şeffaf maaş ve sigorta sistemi sürdürmeli,
ITF ve IMO — küresel acil yardım fonunu güçlendirmeli.
8. Sonuç
Denizcilerin terk edilmesi yalnızca bir yasal ihlal değil — aynı zamanda denizcilik sektörünün etik bir başarısızlığıdır. Gerçek çözüm; şeffaflık, MLC 2006’nın etkin uygulanması ve uluslararası dayanışmadadır. Her denizci şundan emin olmalıdır: Emeği, onuru ve yaşamı asla denizde unutulmayacak.
