Denizcilere Sağlanan Tıbbi Yardım: Standartlar, Yükümlülükler ve Uygulamadaki Zorluklar

Denizcilere Sağlanan Tıbbi Yardım: Standartlar, Yükümlülükler ve Uygulamadaki Zorluklar

Denizde çalışmak sağlık açısından kendine özgü riskler taşır — uzun seferler, karadan izolasyon, sınırlı tıbbi erişim ve yüksek fiziksel yük. Bu nedenle denizcilerin tıbbi bakım hakkı, uluslararası denizcilik iş hukukunun temel taşlarından biridir.

Uluslararası Hukuki Çerçeve

Denizcilerin sağlık korumasını düzenleyen temel belge, Denizcilik Çalışma Sözleşmesi (Maritime Labour Convention – MLC 2006)’dır.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından kabul edilen bu sözleşmenin 4. Bölümü, sağlık koruması, tıbbi bakım, refah ve sosyal güvenlik konularını düzenler.Temel ilkeler şunlardır:

• Her denizci, zamanında ve yeterli tıbbi bakım alma hakkına sahiptir — hem gemide hem de karada.

• Bu yardım denizci için ücretsiz olmalıdır.

• Gemideki tıbbi hizmetlerin kalitesi, karadaki standartlara mümkün olduğunca yakın olmalıdır.

• Gemi sahibi, denizcinin gemide görev yaptığı süre içinde ortaya çıkan hastalık veya yaralanma durumunda tedavi, geri gönderme (repatriasyon) ve tazminat masraflarından mali olarak sorumludur.

Önceki ILO sözleşmeleri — özellikle 1987 tarihli Denizcilerin Sağlık Koruması ve Tıbbi Bakımı Hakkında Sözleşme (No.164) — aynı ilkeleri belirlemiş, ancak MLC 2006 tüm bu hükümleri tek bir kapsamlı belge altında toplamıştır.

Gemi Sahibi ve İşverenin Yükümlülükleri

MLC 2006 ve uluslararası uygulamalara göre, gemi sahibinin başlıca sorumlulukları şunlardır:

1. Tıbbi bakım sağlamak. Hastalanan veya yaralanan denizciye, hiçbir ücret talep edilmeden gerekli tedavi sağlanmalıdır.

2. Tüm masrafları karşılamak. İlaç, muayene, hastane, nakil ve repatriasyon dahil tüm giderler şirket tarafından ödenmelidir.

3. Erişilebilirlik sağlamak. Tıbbi hizmetler hem gemide hem de limanlardaki sağlık tesislerinde erişilebilir olmalıdır.

4. Tıbbi donanım. Her gemide tıbbi çanta, ilaç ve acil müdahale ekipmanı bulunmalı; 100’den fazla mürettebatı olan uluslararası gemilerde bir doktor görev yapmalıdır.

5. Sigorta teminatı. Şirket, tedavi, geçici veya kalıcı iş göremezlik ve ölüm tazminatını kapsayan bir sigorta veya mali güvence sağlamalıdır.

6. Sendikalarla iş birliği. Denizci sendikaları, MLC yükümlülüklerinin uygulanmasını denetler, denizcilere hukuki destek sağlar ve toplu sözleşmelerle haklarını genişletir.

Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar

Her ne kadar uluslararası standartlar açık olsa da, pratikte uygulama çoğu zaman eksiklikler ve uyuşmazlıklarla karşılaşır.

1. Uzak bölgelerde tıbbi yardım

Açık denizde veya yetersiz sağlık altyapısına sahip limanlarda, “karadakiyle eşdeğer” bakım sağlamak zorlaşır. Evakuasyon gecikmeleri ve doktor eksikliği sık görülür.

2. Sorumluluk sınırları

Bazı gemi sahipleri, hastalığın “görevle ilgisiz” olduğunu ileri sürerek veya yükümlülüklerin repatriasyonla sona erdiğini iddia ederek sorumluluktan kaçmaya çalışır. Bu durum çoğu zaman hukuki ihtilaflara yol açar.

3. Kronik veya gizlenmiş hastalıklar

Önceden var olan bir hastalığı işe giriş muayenesinde bildirmeyen denizciye, şirket tedavi masrafı ödemeyi reddedebilir. Ancak çoğu durumda, hastalık gemideki koşullar nedeniyle kötüleşmektedir; bu da etik ve hukuki tartışmalara neden olur.

4. Limanda doktora erişim

MLC, denizcinin limandayken “gecikmeden” doktora veya diş hekimine başvurma hakkını garanti eder. Fakat şirket onayı veya sigorta prosedürleri bazen bu hakkın uygulanmasını geciktirir.

5. Ödeme süresi ve kapsamı

Tartışmalı bir konu da, şirketin tedavi masraflarını ne kadar süreyle ödemesi gerektiğidir: tam iyileşmeye kadar mı, yoksa yalnızca repatriasyona kadar mı? Toplu sözleşmeler bu süreyi farklı şekillerde düzenler.

6. Bayrak devletlerinin denetimi

Tüm bayrak devletleri MLC hükümlerini aynı titizlikle uygulamaz. “Kolay bayraklı” gemilerde tıbbi kayıt eksiklikleri, eski ilaç setleri ve denetim yetersizliği sıkça görülür.

Sendikaların Rolü

Uluslararası Taşımacılık İşçileri Federasyonu (ITF) ve ulusal denizci sendikaları, denizcilerin haklarının korunmasında kilit rol oynar.
Sendikalar gemileri denetler, tıbbi hak ihlallerinde arabuluculuk yapar, denizcilere tazminat süreçlerinde destek verir ve toplu sözleşmelerle ek güvenceler sağlar.
Bu sözleşmeler genellikle repatriasyondan sonraki tıbbi masrafların karşılanması, evakuasyon prosedürlerinin iyileştirilmesi ve tedavi süresince maaş ödenmesi gibi ek haklar içerir.

Denizciler için Pratik Tavsiyeler

• Sözleşme imzalamadan önce geminin MLC’ye taraf bir ülkenin bayrağını taşıdığından emin olun.

• Tüm tıbbi raporları, reçeteleri ve harcama belgelerini saklayın.

• Hastalık veya yaralanma durumunda kaptanı hemen bilgilendirin ve tıbbi kayıt tutulmasını talep edin.

• Tıbbi yardım reddedilirse veya gecikirse, olayı yazılı olarak belgeleyin ve sendikaya haber verin.

• Repatriasyondan sonra da tedavi masraflarının karşılanıp karşılanmadığını kontrol edin.

Sonuç

Denizcinin tıbbi bakım hakkı bir ayrıcalık değil, uluslararası deniz hukukuyla güvence altına alınmış bir haktır.
Gemi sahipleri, her denizciye zamanında tedavi, hastaneye yatış ve repatriasyon sağlamaktan sorumludur.
Ancak uzak bölgeler, sigorta sınırlamaları, maliyet baskısı ve yetersiz denetim bu hakkın tam olarak uygulanmasını zorlaştırmaktadır.Bu nedenle denizciler ve sendikalar, haklarını bilerek aktif bir tutum sergilemeli ve MLC 2006’nın temel ilkesini hayata geçirmelidir:“Hiçbir denizci tıbbi yardımsız bırakılmamalıdır — ne denizde ne karada.”