Denizciler İçin Fazla Mesai: Nasıl Ödenir ve Neden Zabitan Ekstra Ücret Almaz

Denizciler İçin Fazla Mesai Nedir

Bir denizci iş sözleşmesine göre fazla mesai (overtime), MLC 2006 (Denizcilik Çalışma Sözleşmesi) ve ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) tarafından belirlenen normal çalışma süresinin üzerindeki çalışma saatleri anlamına gelir.Normal çalışma süresi günde 8 saat veya haftada 48 saattir.
Bu sınırı aşan her saat, fazla mesai olarak kabul edilir ve ayrıca ödenmelidir.MLC, fazla mesainin ücretlendirilmesine ilişkin olarak açıkça şunu belirtir:

Fazla mesai ücreti, temel saatlik ücretin en az 1,25 katı olmalıdır.

Yani, eğer bir denizci saatte 4 dolar kazanıyorsa, fazla mesai saatlerinde en az 5 dolar almalıdır.
Bu oran, tüm armatörler için bağlayıcı olan uluslararası asgari standarttır.

ILO Fazla Mesaiyi Nasıl Hesaplamayı Tavsiye Ediyor

2025 yılı için geçerli olan asgari ücret tablosuna göre:

• AB (Able Seaman) – Aylık temel maaş: 673 USD

• Saatlik ücret: yaklaşık 4,04 USD

• Fazla mesai oranı: 4,04 × 1,25 = 5,05 USD/saat

Ayda ortalama 104 saat garanti edilmiş fazla mesai üzerinden bu miktar yaklaşık 421 USD ek gelir sağlar.
Böylece bir AB’nin aylık toplam kazancı yaklaşık 1.180 USD olur (maaş + fazla mesai).Fazla mesai yalnızca ödenmekle kalmaz, aynı zamanda kayıt altına alınmalı ve hem kaptan hem de denizci tarafından imzalanmalıdır.

Neden Zabitan ve Tayfa Arasında Fark Var

Bu farkın temel nedeni, görev tanımı ve sözleşme yapısıdır.Tayfalar (ratings) — gemiciler, yağcılar, kamarotlar — sabit vardiya sistemine göre çalışır.
Her fazla mesai saati ölçülebilir ve ücretlendirilir.
Bu nedenle sözleşmelerinde genellikle Guaranteed Overtime (GOT) adı verilen bir madde bulunur.
Bu madde, ayda ortalama 85–103 saat arası fazla mesainin garanti edilerek ayrıca ödenmesini sağlar.Zabitan (officers) — kaptanlar, baş mühendisler, zabitler — farklı bir ücret sistemine tabidir.
Onların maaşları consolidated wage (birleştirilmiş maaş) olarak adlandırılır.
Bu maaş tipi, fazla mesai, hafta sonu çalışması, gece vardiyaları ve liman nöbetleri gibi ek görevlerin zaten maaşa dahil olduğu anlamına gelir.Örneğin bir baş mühendis (Chief Engineer), 2061 USD temel maaş + 1288 USD fazla mesai dahil olmak üzere toplam 3619 USD/ay kazanır.
Bu ödeme sabit bir tutardır; saat bazlı hesaplama yapılmaz.

Zabitan Neden Ekstra Fazla Mesai Ücreti Almaz

1. Görev Sorumluluğunun Niteliği
   Zabitanın görevi sadece vardiya tutmak değildir; geminin güvenliği, yönetimi ve operasyonlarından sorumludur. Bu nedenle çalışma süresi katı saatlerle sınırlandırılamaz.

2. Sözleşme Tipi
   MLC, fazla mesainin maaşa dahil edilmesine izin verir; ancak bunun sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir. Eğer sözleşmede “consolidated wage includes overtime” yazıyorsa, ekstra ödeme yapılmaz.

3. Toplu İş Sözleşmeleri (CBA)
   Uluslararası sözleşmeler, zabitan maaşlarının “konsolide” olduğunu ve fazla mesaiyi kapsadığını açıkça belirtir. Bu, yüksek maaşın esnek çalışma düzeni ve sorumluluk karşılığı olduğu anlamına gelir.

4. Denizcilik Geleneği
   Zabitan pozisyonları, yönetim sorumluluğu taşıdığı için daha yüksek ancak sabit maaşlıdır. Bu maaş, fazla mesai dahil toplam hizmetin karşılığıdır.

MLC ve ILO’nun Temel Kuralları

• Normal çalışma haftası: 48 saat

• Azami süre: haftada 72 saat, günde en fazla 14 saat

• Dinlenme süresi: 24 saat içinde en az 10 saat

• Fazla mesai oranı: temel ücretin en az 1,25 katı

• Kayıt: tüm fazla mesai saatleri kaydedilmeli ve imzalanmalıdır

Bir şirket bu kayıtları tutmaz veya dinlenme süresi sağlamazsa, bu durum MLC 2006 ihlali olarak kabul edilir.

Sendikaların Görüşü ve Uygulama

Uluslararası Taşımacılık İşçileri Federasyonu (ITF), adil uygulama için şunları talep eder:

• Sözleşmede fazla mesainin maaşa dahil olup olmadığı açıkça belirtilmelidir.

• Haftalık 48 saati aşan tüm çalışmalar kayıt altına alınmalı ve ödenmelidir.

• Denizciler fazla mesai bildirdikleri için cezalandırılamaz.

• Denetimlerde yalnızca maaş değil, çalışma ve dinlenme kayıtları da incelenmelidir.

Hesaplama Örnekleri

Her Denizci Neden Bunu Bilmelidir

1. Sözleşmeni dikkatle oku.
   “Consolidated wage includes overtime” ibaresi varsa, ekstra ödeme yapılmaz.

2. Guaranteed Overtime maddesini kontrol et.
   Bu madde, sabit sayıda fazla mesainin ödenmesini garanti eder.

3. Dinlenme sınırlarına uy.
   MLC’ye göre günde en fazla 14 saat, haftada en fazla 72 saat çalışılabilir.

4. Kayıt tut.
   Kaptan imzalı çalışma-dinlenme çizelgeleri haklarını korumanın en güçlü kanıtıdır.

Sonuç

Zabitan ve tayfa arasındaki fark, emeğin değeriyle değil, ücret sisteminin yapısıyla ilgilidir.
Fazla mesai, her zaman ek çalışma karşılığıdır:

• Tayfalar için ayrı olarak ödenir,

• Zabitan için maaşın içine dahildir.

MLC ve ILO’nun temel ilkeleri nettir:

• Minimum fazla mesai oranı = 1,25 × temel saatlik ücret

• Maksimum çalışma süresi = haftada 72 saat

• Tüm saatler kaydedilmeli ve dinlenme sağlanmalıdır

Bu standartlara uygun sözleşmelerde çalışan denizciler, emeklerinin adil, şeffaf ve uluslararası denizcilik hukukuna uygun şekilde ödendiğinden emin olabilirler.